Foto: Reinier van den Berg bij A. van Liempd

De bouwsector staat voor een gigantische uitdaging: hoe creëren we de broodnodige woningen en gebouwen terwijl we onze ecologische voetafdruk drastisch verkleinen en streven naar CO₂-neutraliteit? Het antwoord ligt niet alleen in het toepassen van innovatieve biobased materialen, maar ook in een radicale verschuiving naar een circulaire economie. Een recent TNO-artikel, getiteld "Afvalhout verdient tweede leven als hoogwaardig bouwmateriaal", geeft ons waardevolle inzichten. Het laat zien hoe deze twee werelden perfect samenkomen: door afvalhout een hoogwaardig tweede leven te geven als circulair CLT.

Reinier van den Berg over de kern van de Biobased Bouw revolutie: Restmateriaal is een kans, geen afval

De urgentie van duurzaam bouwen en het slim omgaan met onze grondstoffen is een kernboodschap van de Biobased Bouw revolutie. Een visie die gedeeld en actief uitgedragen wordt door klimaat-expert Reinier van den Berg – een bekend gezicht en drijvende kracht achter onze eigen BBR-initiatieven. Reinier is niet alleen betrokken bij onze podcasts en video's, maar werkt ook mee aan de documentaire over de Biobased Bouw revolutie.

"Voor mij is het helder: elk restmateriaal, zoals afvalhout, is een gemiste kans als we het niet hoogwaardig hergebruiken," benadrukt Van den Berg, die zich onvermoeibaar inzet voor klimaatbewustzijn. "De natuur heeft CO₂ opgeslagen in hout. Door dat hout circulair in te zetten in de bouw, verlengen we die opslag en dragen we direct bij aan een klimaatbestendige toekomst. Dit is geen 'afvalprobleem', maar een enorme kans voor innovatie en duurzaamheid." De BBR en partners zoals TNO tonen aan dat de kennis en technieken er zijn om deze kansen te grijpen. Reiniers actieve betrokkenheid bij onze projecten onderstreept de noodzaak om deze boodschap breed uit te dragen.

De verborgen waarde van hout: Een pleidooi voor hergebruik

Traditioneel eindigt veel "afvalhout" – officieel secundair hout – na gebruik als brandstof voor energieopwekking. Zonde, zo betoogt Niels Vonk, scientist innovator bij TNO, in het betreffende artikel. Bij verbranding komt de koolstof die het hout tijdens zijn groei zorgvuldig heeft vastgelegd, namelijk weer vrij in de atmosfeer.

"Nederland is van oudsher geen houtbouwer," stelt Vonk in de publicatie. "En daardoor is de acceptatie van hout in de bouw nog beperkt. Maar de tijd is rijp om te laten zien dat een houten woning in alle opzichten gelijkwaardig, zo niet superieur, kan zijn aan traditionele steenachtige constructies."

De Biobased Bouw revolutie omarmt een andere visie: door secundair hout opnieuw in te zetten in de bouw, wordt die kostbare koolstof veel langer vastgehouden. Dit levert een directe en aanzienlijke bijdrage aan het beperken van de opwarming van de aarde – een essentieel doel van de BBR. Het is tijd dat afvalhout de waardering krijgt die het verdient: als een bron van duurzaam, biobased bouwmateriaal.

TNO BioBuilt: De katalysator voor biobased innovatie

Om deze transitie te versnellen, heeft TNO de pre-productiefaciliteit TNO BioBuilt opgericht, zoals beschreven in hun publicatie. Hier werken ze nauw samen met innovatieve bedrijven die de potentie van biobased bouwmaterialen zien. Vaak struikelen ze echter over de weg naar opschaling.

"In Nederland barst het van de creativiteit op het gebied van biobased materialen," aldus Vonk. "Maar vaak ontbreekt het aan specifieke kennis, middelen of faciliteiten om echt op te schalen. Wij vullen die leemte op met diepgaande materiaalkennis, geavanceerde testmethoden en productietechnieken. Bovendien bieden we in TNO BioBuilt toegang tot een breed scala aan machines. Hiermee kunnen bedrijven hun eerste zogenoemde '0-series' produceren, zodat bouwers essentiële praktijkervaring kunnen opdoen."

Deze aanpak is cruciaal voor het wegnemen van barrières en het opbouwen van vertrouwen in nieuwe materialen. TNO BioBuilt is daarmee een essentieel kennis- en ontwikkelingscentrum voor de Biobased Bouw revolutie.

Circulair CLT: Het juiste houtje op de juiste plek

Eén van de meest veelbelovende toepassingen van secundair hout is circulair CLT (c-CLT). Dit innovatieve bouwmateriaal combineert de sterkte en veelzijdigheid van Cross-Laminated Timber met de principes van circulariteit.

Niels Vonk van TNO licht toe in het artikel: "De totale Nederlandse houtmarkt bedraagt zo’n 6 miljoen ton per jaar. Daarvan komt jaarlijks ongeveer 1,5 miljoen ton aan secundair hout (categorie A/B) retour. Er is geschat dat ongeveer 20% daarvan geschikt is voor hergebruik als massief hout. Daarnaast kunnen houtresten uitstekend worden ingezet in gelamineerde houten bouwmaterialen, zoals CLT en Glulam."

Het geniale concept achter c-CLT is het 'juiste houtje op de juiste plek' plaatsen. Voor de buitenlagen van CLT wordt nieuw loofhout gebruikt – dat meer spanningen moet opvangen. De kern wordt echter gevuld met secundair hout, bijvoorbeeld afkomstig van oude pallets. Zo wordt een laag gewaardeerd materiaal opgewaardeerd tot een hoogwaardig bouwproduct voor dragende wanden of vloeren.

Wetenschappelijk bewijs: Sterker, stijver, duurzamer

De kracht van de Biobased Bouw revolutie ligt in de combinatie van innovatie en wetenschap. TNO heeft dit concreet bewezen in hun onderzoek:

Hun onderzoek toont aan dat circulair CLT panelen met 30% secundair hout maar liefst 36% sterker en 3% stijver zijn dan commercieel verkrijgbare CLT panelen!

"Dit zijn belangrijke resultaten waarmee we willen bijdragen aan de acceptatie van secundair hout in de bouw, én bij beleidsmakers," benadrukt Vonk. Toch is er op het gebied van regelgeving en classificatie nog veel te winnen. Hij verwijst naar Noorwegen, waar objectieve beoordelingsstandaarden zijn ontwikkeld voor hergebruik van secundair hout. "Die zijn essentieel om vast te kunnen stellen of het hout veilig toepasbaar is. Daarom werken we bij TNO aan betere classificatiemethoden. Met digitale, non-destructieve testtechnieken kunnen we de stijfheid en sterkte van elke plank afzonderlijk bepalen om zo de toepassing te bepalen."

Opschaling in de praktijk: Van experiment tot geautomatiseerde lijn

Om de transitie te versnellen, is opschaling essentieel. Zoals TNO beschrijft, werkt TNO BioBuilt aan een grotendeels geautomatiseerde productielijn voor c-CLT. Hiermee willen ze marktpartijen laten zien dat dit materiaal niet alleen hoogwaardig toepasbaar is, maar ook grootschalig geproduceerd kan worden.

Het proces is minutieus: een CT-scan beoordeelt de kwaliteit van het afvalhout. Het controleert onder meer de houtdichtheid, eventuele aantasting door houtrot en de aanwezigheid van spijkers of ander metaal. Metaal is funest voor de houtbewerkingsmachines en moet verwijderd worden. Ook controleren ze op chemische verontreiniging, zodat het materiaal veilig en gezond verwerkt kan worden. Vervolgens wordt het metaal robotisch verwijderd en verwerkt tot bruikbaar materiaal. Het doel is om het hout zo slim en hoogwaardig mogelijk toe te passen. "Van hardhout kun je bijvoorbeeld weer kozijnen of deuren maken. En naaldhout is bij uitstek geschikt voor CLT," aldus Vonk.

Pallethout, met zijn uniforme samenstelling en ruime aanvoer (2,5 miljard pallets in Europa!), wordt gezien als "laaghangend fruit" voor dit proces. TNO heeft onlangs het potentieel onderzocht door eenmalige pallets handmatig te demonteren, te ontspijkeren en te verwerken tot gevingerlaste CLT-panelen van 1,2 bij 3 meter. Dat experiment leverde veelbelovende resultaten op. "Inmiddels hebben we een gerobotiseerd proces ontwikkeld om het metaal efficiënt te verwijderen uit palletplanken. De volgende stap is om dat proces verder op te schalen," vertelt Vonk.

De architect als voortrekker: Van visie naar werkelijkheid

Architecten spelen een sleutelrol in de Biobased Bouw revolutie door biobased materialen in hun ontwerpen te integreren. Tim Vermeend van Urban Climate Architects is zo'n voortrekker. Zijn project 'The Urban Woods' in Delft – een tien verdiepingen hoog woongebouw – is wereldwijd het eerste waar CLT met oud pallethout is verwerkt.

"Om CO₂-neutraal te bouwen, hebben we biobased materialen nodig," stelt Vermeend in het TNO-artikel.

Hij bevestigt de potentie van c-CLT en de uitdagingen in de markt: "We hebben laten zien dat met 30% afvalhout in CLT, we platen kunnen maken die zelfs sterker zijn dan traditioneel CLT. Toch mist de markt vooral nu kennis en faciliteiten om dit soort innovatieve materialen zoals c-CLT te kunnen produceren en ook te kunnen opschalen."

De samenwerking met TNO beschrijft hij als "een bijzonder fijne samenwerking. Er wordt pragmatisch gewerkt, gekeken naar toepasbaarheid en opschaalbaarheid." De nieuwe faciliteit van TNO is "voor ons de brug tussen de huidige kennis en de toekomstfaciliteiten." Dit maakt het voor ontwerpers en marktpartijen mogelijk om daadwerkelijk te gaan bouwen met circulaire materialen.

Conclusie: Een oproep tot actie voor de Biobased Bouw revolutie

Het voorbeeld van TNO's onderzoek naar c-CLT bewijst dat afvalhout veel hoogwaardiger kan worden ingezet dan nu vaak gebeurt, en dat er nú al veel mogelijk is. Zoals Niels Vonk concludeert: "Als we de ambitie van 100% circulair bouwen in 2050 serieus nemen, heeft de bouw de komende jaren dringend behoefte aan meer biobased en circulaire alternatieven."

De Biobased Bouw revolutie roept op tot actie: omarm deze innovaties, investeer in onderzoek en ontwikkeling, en werk samen om de gebouwde omgeving te transformeren. Laten we gezamenlijk de potentie van materialen zoals circulair hout volledig benutten en zo de weg vrijmaken voor een echt duurzame toekomst.

Bronvermelding: Dit artikel is gebaseerd op de publicatie "Afvalhout verdient tweede leven als hoogwaardig bouwmateriaal" van TNO, geraadpleegd op [Datum van publicatie op BBR / jouw raadpleegdatum]. Originele publicatie: https://www.tno.nl/nl/newsroom/insights/2025/10/afvalhout-hergebruik-bouwmateriaal/

Deel dit artikel: